Op. Dr. Gökhan OLGAY

Geniz eti hemen hemen her zaman çocuklarda sorun yaratırken, bademcik hem çocuklarda hem de yetişkinler de sorun yaratabilir.

 

Geniz eti denilen doku da esasen bir bademciktir ve geniz bademciği denilmesi daha doğru olur. Nasıl kısaca bademcik denilen boğaz bademciği her çocukta varsa geniz bademciği de her çocukta vardır. Sorun yaratan şey büyüklüğüdür. Çocukta ağız açık uyuma, horlama ve uykuda nefes kesilmesi (uyku apnesi) yapan geniz eti boyutu eğer kalıcı bir hal almışsa mutlaka çözülmesi gereken bir sorundur. Bazen geniz eti boyutu enfeksiyonlar veya yoğun alerjik reaksiyonlara bağlı olarak kritik sınırı geçmiş olabilir. Operasyon planlanmadan önce hemen her zaman antibiotik ve alerji ilaçları denenir. Ayrıca reflünün (LFR) de geniz eti büyüklüğüne neden olabileceğinden bahsetmiştik. Bu tip reflü kolayca tespit edilebilecek bir durum olmadığından deneme tedavisi kullanılması gerekebilir. Ancak reflü tedavisine cevap alınması aylarca gecikebilir. Genellikle 3-6 ay boyunca Lansoprazole tedavisi kullanması gerekmektedir. Bu durum çocukların ve ailelerin tedaviye uyum sorununa neden olmaktadır. Hem de uyku apnesi bazen birkaç ay değil birkaç hafta beklemenin bile doğru olmayacağı kadar önemli olabilmektedir. Ancak ailenin bu ihtimal hakkında bilgilendirilmesi ve uygun hastalarda bu tedavinin de denenmesi gerekir.

 

Geniz eti hemen hemen her zaman çocuklarda sorun yaratırken, bademcik hem çocuklarda, hem de yetişkinlerde sorun yaratabilmektedir. Bademciklerin horlama ve uykuda nefes kesilmesi yapacak kadar büyük olması yine daha çok çocularda görülen bir durumdur. Yetişkinlerde ise daha çok bademciklerin enfeksiyon odağı olmasına bağlı sorunlar görülür ki bu tür bademcikler çoğu kez küçüktür. Bademciklerde bulunan kripta denilen küçük çukurlara gıda artıkları, salgı, epitel döküntüsü gibi pek çok organik madde ve bunlarla beraber mikroplar dolar. Özellikle 5 yaşına kadar çocuklarda bu adeta bir aşılama mekanizması gibi rol oynar. Bağışıklık organları bu maddelere ve mikroplara karşı bağışıklık maddeleri geliştirir. Ancak kriptalarda biriken bu organik maddeler çok uzun süre kalmaz. Yutkunma kaslarının yardımıyla atılır ve yutulurlar. Geçirilen hastalıklara bağlı büzüşmüş ve kripta yapısı bozulmuş bademciklerde atılamayan organik maddeler mikrop üremesine ve kokuşmaya neden olur. Bu şekilde bademcikler enfeksiyon odağı (mikrop yuvası) haline gelir. Bir bademciğin enfeksiyon odağı olup olmadığını anlamak kolay değildir. Bir takım muayene bulguları varsa da mutlak değildir. Boğaz kültürü ve ASO testlerinin yararı yoktur, çünkü sorun çoğu kez A grubu Beta Hemolitik Streptokoklar değildir. Esasen durum bakteri enfeksiyonundan daha çok bakteri kolonizasyonudur. Yani bademciklerdeki yoğun bakteri üremesinin neden olduğu kokuşma, lokal irritasyon ve kokuşma sonucu açığa çıkarak kana karışan protein yıkım ürünlerinin neden olduğu kırıklık ve kas-eklem ağrılarıdır. Bu bakterilerin çoğu boğaz enfeksiyonu yapan bakteriler değildir. Ancak bazen A grubu Beta Hemolitik Streptokoklar da eklenerek tipik bademcik ve boğaz enfeksiyonu tablosuna neden olurlar.

 

Horlama ve uykuda nefes kesilmesi yapacak kadar büyük bademciklerin alınması gerekir. Buna karar vermek kolaydır. Ancak bademcikleri enfeksiyon odağı oldukları için almaya karar vermek, tipik vakalar dışında, zordur. Sık hastalanmanın nedeni bademcikler midir, yoksa boğazı hassas hale getiren bir başka faktör bademcikler alınsa da boğaz hassasiyetinin devam etmesine neden olur mu? Bunu kesin olarak öngörmek çok zordur. Sayısal kriterlere daha önce söylendiği gibi dikkatle yaklaşılmalıdır. Buna göre son 1 sene içinde 7 kez, veya son 2 senede her sene 5'er kez, veya 3 seneden beri her sene 3'er kez bademcik enfeksiyonu geçirmek ameliyat nedenidir. Ancak bu kritere uymamız halinde bile tipik boğaz enfeksiyonları dışında bakteri kolonizasyonunun artmasına bağlı ağız kokusu, lokal irritasyon ve genel kırıklık, kas-eklem ağrıları gibi sorunları kapsamış olmayız. Öte yandan yetişkinde bademcik ameliyatının 2-3 hafta sürebilen çok sıkıntılı bir ameliyat sonrası olabileceğini de bilmeliyiz. Bu da ameliyat kararını zorlaştıran bir durumdur.

 

Sonuç olarak horlama ve uykuda nefes kesilmesi tedavisinin parçası olarak yapılanlar dışında bademcik ameliyatına karar vermeden önce iyi düşünülmeli ve bütün ihtimaller gözden geçirilmelidir. Bütün dikkate rağmen gereksiz bademcik ameliyatı ihtimali sıfıra düşürülemez, ama çok azaltılabilir.